Բնագիտություն տնային աշխատանք 30.11. 2021

ԷՆԵՐԳԻԱՆ ԵՎ ԿԵՆԴԱՆԻ ՕՐԳԱՆԻԶՄՆԵՐԸ

Հարցեր եւ առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ դեր ունի էներգիան կենդանի օրգանիզմներում:
   
   Էներգիան անհրաժեշտ է բոլոր կենդանի օրգանիզմներին։ Էներգիան անհրաժեշտ է աճի, շարժման և կենսագործունեության համար։
2. Որտեղի՞ց են կենդանի օրգանիզմներն էներգիան ստանում:
   
   Կենդանի օրգանիզմներն էներգիան ստանում արեգակից։
3. Ո՞ր կենդանի օրգանիզմներում է կլանվում արեգակնային էներգիան:
   
   Կենդանի օրգանիզմներում է կլանվում արեգակնային էներգիան բույսերի կանաչ կողմերից։
4. Ներկայացրե՛ք կենդանի օրգանիզմների օրինակներ, որոնք լույս
   են արձակում:
   
   Լուսատտիկներ, մեդուզաներ, կաղամարներ և այլն։
5. Ինչպե՞ս եք պատկերացնում սննդային կապերը կենդանի օրգանիզմների միջեւ:
   
   Օրինակ` կենդանիները սնվում են բույսերի սինթեզած օրգանական նյութերով, իսկ բույսերը չեն գոյատևի առանց փոշոտող միջատների:
6. Կարո՞ղ եք պնդել, որ կյանքը պարտական է Արեգակին: Ինչո՞ւ:
   
   Այո, քանի որ առանց Արեգակնային էներգիայի կյանք չէր լինի։
7. Շրջակա միջավայրի բույսերի եւ կենդանիների միջեւ սննդային կապերի ի՞նչ օրինակներ գիտեք: Նկարագրե՛ք:

Տարբերակում ենք բնության հետևյալ կապերը`

Միակողմանի օգտակար կապ – փոխհարաբերություն է, երբ մի օրգանիզմը ստանում է օգուտ, իսկ մյուսը` մնում անվնաս: Փոքր ձկները կպչում են մեծ ձկներին և տեղափոխվում մեծ տարածություններ: 

Փոխադարձ օգտակար կապ – օրինակ մրջյունների և լվիճների փոխհարաբերությունը: Լվիճների արտազատած քաղցր հյութով սնվելու համար մրջյունները պահպանում և տարածում են նրանց:

Գիշատչություն – /գիշատիչ – զոհ/ փոխհարաբերությունների կապն է: Օրինակ` զատկաբզեզը սնվում է լվիճներով, բազեն` մկներով և այլն: Դրանով կարգավորվում է բուսակեր օրգանիզմների թվաքանակը: 

Մակաբուծություն – այն կապն է, երբ մի օրգանիզմն ապրում է այլ օրգանիզմի հաշվին: Օրինակ` մարդու աղիներում ապրող մակաբույծ որդերը:

1. Լուծել խնդիրը.

1 * Ինքնաթիռը շարժվում է 104 կմ/ժ արագությամբ: Ի՞նչ ճանապարհ կանցնի ինքնաթիռը 3ժ -ում: 

t=3ժ

v=104 կմ/ժ

S=vxt=104×3=312կմ

2 * Բեռը տեղափոխելու համար տղան կիրառել է 231 Ն ուժ, անցնել 2 մ ճանապարհ: Հաշվել կատարած աշխատանքը:

F=231 Ն

S=2 մ

A=FxS=231×2=462 Ջ

Պարապմունք 42

Տեսական նյութ

Բնական և կոտորակային թվերի գումարման ձեզ հայտնի տեղափոխական և զուգորդական օրենքները ճիշտ են նաև ամբողջ թվերի համար։

Տեղափոխական օրենք

Երկու ամբողջ թվերի գումարը գումարելիների տեղերը փոխա-

նակելիս մնում է նույնը։

Թվերի փոխարեն գործածելով տառերը՝ այս օրենքը կարելի է գրի 

առնել հետևյալ կերպ.

                                         a + b = b + a։
օրինակ՝ -2+(+8)=+8+(-2)

Զուգորդական օրենք

Եթե երկու ամբողջ թվերի գումարին ավելացվում է մի երրորդ 

ամբողջ թիվ, արդյունքը հավասար է այն ամբողջ թվին, որը 

ստացվում է առաջին թվին երկրորդ և երրորդ թվերի գումարն 

ավելացնելիս.

                                   (a + b) + c = a + (b + c)։
Օրինակ՝ (-10+6)+4=-10+(6+4)
Առաջադրանքներ

1.Կիրառելով գումարման օրենքները՝ հաշվե՛ք.

5+798+35=798+ (5+35)=798+40=838, (723+59)+17=59+(723+17)=59+740=799

357+48+13=48+(357+13)=48+370=418, 488+(596+12)=596+(488+12)=596+500=1096

2.Կատարե՛ք գումարումները և համեմատե՛ք արդյունքները.

ա)—15+(–23) < –23+(15),

-38<-8

բ) 48+(–36) = (–36)+48,

12=12

q)-25+16 = 16+(-25),

-9=-9

n)-8+(18+(-7)) = (-8+18)+(-7)

-3=-3

3. Ամբողջ թվերի զույգի համար ստուգե՛ք գումարման տեղափոխական օրենքի ճշտությունը.

ա) –9, –1
Օրինակ՝ -9+(-1)=-10;    (-1)+(-9)=-10
գ) +8+–10 =-2; (-10)+(+8)=-2
ե) –13+14 =1, 14+(-13)=1
է) +8+0=8, 0+(+8)=8

բ) –3+7=4, 7+(-3)=4
դ) –21+12=-9, 12+(-21)=-9
զ) 0+(–7)=-7, (-7)+0=-7
ը) +1+(–4)=-3, (-4)+1=-3

56+(-16+7) = (-16+56)+7

(-52+17)+(-9) = (-52+(-9))+(17)

-13+(-8+25) = (-13)+25))+(-8)

5.

ա) 3+5+(-8) = 3+(-8)+5

բ) 6+(-2)+ (-1) = (-1) + (6+(-2))

գ) -4+ 2 +(-7) = 2+ (-7+(-4))

դ) -1 + (-7)+ 3 = (3+(-7))+(-1)

6.

ա)49+((-49)+22)=22 բ)-12+(12+(-29))=-29 գ) (47+(-58))+(-47)=-58 դ) (124+59)+(-24)=159 ե)-56+17+(-27)=-66 զ) 49+(-72)+62= 39 է) 36+(-51)+14= -1 ր) -48+(-19)+28= -39

7) Տասնվեցհարկանի շենքի երկու հարևան մուտքերի վերելակները  կանգնած էին 12-րդ հարկում։ Մի վերելակը նախ բարձրացավ 2  հարկ, ապա իջավ 5 հարկ։ Մյուս վերելակը նախ իջավ 5 հարկ,  ապա բարձրացավ 2 հարկ։ Ո՞ր հարկերում կանգնած կլինեն վերելակները։

12+2-5=9

12-5+2=9

Ինքնաստուգում /Պարապմունք 41/

Պարապմունք 41.
Ամփոփում են շաբաթը, ինքնուրույն աշխատանք:

1. Գրի՛ր մի քանի ամբողջ թվեր:
+1, +7, -999, 0, -67
2. Առանձնացրո՛ւ այն թվերը, որոնք փոքր են զրոյից՝
-2,+2, -3, 0, 14, -1, |-1|, +1, -15
-2, -3, -1, -15
3. Զրոն ամբողջ թի՞վ է:
այո
4. Համեմատման նշաններից ո՞րը պետք է դնել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի ստացվի ճիշտ արտահայտություն.
ա) ( – 4 ) · ( +5 ) < 0
դ) ( –2 ) · ( –3 ) · < 5
բ) ( +9 ) · ( +1 ) = 91
գ) ( 9 ) · ( –7 ) < 63
5. Հաշվե՛ք.
ա)  | –11 + 4 | = 15
դ) | 8 – 4 + 2 | · | -7 | = 42
բ)  | –2 + 1 | = 3
գ) | 9 – 5 – 14 | = -10
6. Թվի 15 %-ը հավասար է 12-ի: Գտե՛ք այդ թվի 5 %-ը:
7. Հաշվիր
ա) (–1) · (+7) = -7
բ) (+15) · (–60) = -900
գ) -310 : (-31) = 10
դ) 65 · (+65) = 4225
8. Կատարիր գործողությունը
ա) 6 – 17 = -11
բ) –30 + 44 = 14
գ) 12 – 9 = 3
դ) -18 – (- 23) = +5
ե) (+15) + (+15) – (-30) = 60
զ) 12-(+14) = -2
9. Տրված են –8 և +5 թվերը։ Գրե՛ք այդ թվերի հակադիր թվերը:
-8 =+8
+5 = -5
10. Ճի՞շտ է, որ եթե մի ամբողջ թիվը փոքր է մյուսից, ապա նրա բացարձակ արժեքը նույնպես փոքր կլինի մյուսի բացարձակ արժեքից։ Օրինակով հիմնավորիր:

ոչ